Chùa Cổ Lễ hiệu là Thần Quang Tự, được Nhà nước xếp hạng "Di tích lịch sử văn hóa", "Danh lam thắng cảnh quốc gia" nằm trên địa phận thị trấn Cổ Lễ, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định. Chùa được xây dựng từ thế kỷ 11, thờ Phật và Đức thánh tổ Nguyễn Minh Không. Cho đến nay đã được trùng tu nhiều lần nhưng vẫn giữ được nhiều nét cổ kính vốn có.

Cảnh sắc chùa Cổ Lễ rất hài hòa với cây cối xanh tươi, hồ nước, không khí mát mẻ, yên tĩnh. Kiến trúc độc đáo của chùa cũng là một điểm nhấn để thu hút khách du lịch đến thăm quan vãn cảnh chùa. Chùa Cổ Lễ cũng là nơi có Đại Hồng Chung lớn nhất nước ta, được đúc vào năm 1936, nặng 9.000 kg. Vào tháng 9 âm lịch hàng năm, chùa tổ chức lễ tưởng niệm Hòa Thượng Quang Tuyên - người đã tạo dựng chùa vào năm 1920. Khánh hội thường bắt đầu từ ngày 13 và kết thúc vào ngày 16. Những ngày này, rất nhiều du khách thập phương về dự lễ để được có dịp xem và tham gia vào các nghi thức văn hóa cổ truyền giàu tính nhân văn như: lễ rước Phật, hội thi đấu vật, đánh cờ người. Ngoài ra, cuộc thi bơi chải truyền thống trên dòng sông uốn lượn quanh chùa cũng thu hút rất đông người xem cổ vũ.

Tham gia lễ hội này, ngoài việc biết thêm những nét văn hóa đặc sắc của người Nam Định, bạn còn được thưởng thức nhiều đặc sẳn thành Nam như bánh gai Bà Thi, bánh trứng Xuân Thủy, ... đậm đà hương vị vùng chiêm trũng.

"Tháng tám giỗ cha, tháng ba giỗ mẹ”- Điều đó đã thấm sâu vào tâm thức dân gian. Mấy năm gần đây khách hành hương của nhiều miền đất nước về Phủ Dầy càng đông vào dịp chợ Viềng (mồng 8 tháng Giêng) và nhất là ngày kỵ mẫu (thượng tuần tháng 3 âm lịch).

Vụ Bản một mảnh đất cổ lung linh huyền thoại; các nhà nghiên cứu địa phương đã phác ra "Thiên bản lục kỳ”- tức là 6 chuyện lạ có ở vùng đất này” chuyện đó còn chờ thời gian và cứ liệu để có thể minh chứng xác thực.

Khách hành hương về Vụ Bản không chỉ thắp hương để thỏa nguyện tâm linh trước điện thờ mẫu ở Vân Cát, Tiên Hương, Lăng Mẫu, vượt núi lên chùa Gôi, chùa Linh Sơn cúng Phật và men dọc đồi thông về đỉnh núi Tiên Hương và đền Thượng thờ Mẫu Thượng Ngàn. Một quần thể di tích phong phú và đa dạng có điện, đền với những bảo vật thờ tự quý giá trang nghiêm; lặng lẽ trước vẻ uy nghi của Ngũ môn lâu và nghe hát chầu văn, xem hầu bóng ở Nguyệt phong đình (Phủ Tiên Hương). Trong không khí trang nghiêm mọi người sẽ được làm lễ dâng hương trước Mẫu, xem rước thỉnh kinh, rước kiệu bát công long đình, kiệu võng; đi dọc cầu kiều mà các cụ bà vừa cầm phan, vừa niệm phật rì rầm. Những đôi rồng vàng, rồng xanh uốn lượn trên đường trong nền nhạc bát âm rộn rã, trôi nhấp nhô trên cánh đồng ngô, đồng đậu bát ngát xanh tươi mọi người sẽ xem múa rồng hội trên núi Tiên Hương ngắm rồng bay trên nền trời xanh thẳm. Đêm đến sẽ nghe các hội hát chầu văn, xem thả đèn trời. Những đốm lửa lung linh bay lên, bốc cao theo chiều gió làm cho bầu trời đêm hội rực sáng, lung linh, huyền ảo.

Những giá trị văn hóa truyền thống được bảo lưu qua nhiều thời kỳ làm cho hội Phủ Dầy thêm náo nức. Nhưng đặc biệt là "Hoa trượng hội” là một sinh hoạt văn hóa dân gian đặc sắc ở Phủ Dầy. Những đoàn quân mang gậy có ngù đỏ, ngù xanh, áo vàng, quần đỏ, đầu đội khăc mỏ rìu, lưng thắt lụa đỏ đi trong tiếng trống chiêng rộn rã, theo lệnh tổng cờ vừa chạy vừa múa xếp thành chữ (nho) trên bãi rộng thể hiện sự cầu mong rất giản dị; phong đăng hòa cốc, thiên hạ thái bình.

Chuyện hội có biết bao điều muốn nói mà khó nói hết, song ai cũng thuộc bài ca dao thuở trước:

Mùng một ăn tết ở nhà 
Mùng hai chơi điếm mùng ba chơi đình

Mùng bốn chơi chợ Quả Linh 
Mùng năm chợ Trình, mùng sáu non Côi

Qua ngày mùng bảy thì thôi 
Bước sang mùng tám đi chơi chợ Viềng!

Đi chơi chợ Viềng, du xuân chợ Viềng là vẻ đẹp văn hóa thứ hai của vùng đất này. Tất nhiên ở Nam Định không chỉ có chợ Viềng Vụ Bản mà có tới 4 chợ Viềng khác nữa: Chợ Viềng Lạng (Nghĩa Thịnh- Nghĩa Hưng, họp ngày mùng 7 tháng giêng, chợ Viềng (Nam Trực- họp cùng ngày với chợ Viềng Vụ Bản) còn chợ Viềng Mỹ Phúc cũng họp ngày trên.

Giống với chợ Viềng Nam Trực xưa ngoài các thứ hàng cày, cuốc, dao, chõng tre, chạn bát, kiềng, cây giống còn bán rất nhiều đồ cổ, đồ dân dụng cũ của các gia đình. Còn những năm gần đây thì hàng của các nơi mang về bày bán phong phú hơn.

Mọi người du xuân chợ Viềng mua sắm vài thứ cầu may và lúc về không quân mang thứ quà quê: thịt bò thui rơm, da vàng, thớ thịt hồng đào săn mịn. Mấy bác nông phu đảo mua mấy thứ cần cho nhà nông, xong, rủ nhau vào quán cóc ven đường nhâm nhi một vài ly rượu với đĩa bò tái thơm ngon chấm nước mắm gừng, vui vẻ hỏi han nhau về làm ăn, về con, về vợ...

Đến với lễ hội vui vẻ, tìm đến chợ Viềng để mua bán cầu may là hai vẻ đẹp tiềm ẩn trong tâm thức dân gian từ bao đời rồi! Nhưng hình như trong ý thức dân chúng còn một nhu cầu thứ ba là vẻ đẹp độc đáo của một hệ thống kiến trúc cổ truyền mà muốn nói đến vẻ đẹp tâm linh: Nơi ấy có thờ Mẫu Liễu- có lẽ chính vì lẽ này chăng mà chợ Viềng Phủ Dầy thường đông vui tấp nập hơn các chợ khác. Tôi không dám lấy ý mình "sưởi ấm” cho điều mình nghĩ.

Trong tâm thức dân gian, tục thờ Mẫu có từ sớm. Đạo Tam Phủ thờ Tam tòa thánh Mẫu (Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thỏa). Cho đến thời Lê (thế kỷ 17-18) sau khi mẫu Liễu hóa thân thì Đạo tứ phủ (Tứ phủ chầu bà) mới thực sự ổn định trong Việt điện. Trong các điện thờ có thể phối thờ, song Mẫu Liễu còn có những điện thờ riêng ở Phố Cát (Nghệ An); đền Sòng (Thành Hóa) và đặc biệt là ở nơi mẫu sinh ra: Tiên Hương- Vân Cát- Phủ Dầy có người viết về Thánh Mẫu:

Là tiên, là Phật, là người

Càng say thế sự càng vui nhân tình

Từ đó, Đạo Mẫu tứ phủ có thêm Thánh Mẫu từng ba lần hóa sinh, gắn bó với đời thường không xa lạ với dân gian để dân gian muôn đời có một Thánh Mẫu- người mẹ linh thiêng để hôm sớm đỏ đèn ngát hương trang nghiêm thờ phục

Đi du xuân, đến thắp hương trước cõi linh thiêng tỏ đạo uống nước nhớ nguồn, đi du xuân, đi chợ cầu may để ăn nên làm ra, đi du xuân dạo xem phong cảnh hữu tình, đền đài độc đáo là nhu cầu không của riêng ai.

Chợ chỉ họp một lần duy nhất trong năm, đó là ngày mồng tám tháng giêng âm lịch tại thôn Trung Thành, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản gần với khu di tích Phủ Dày. Sự Độc đáo của chợ Viềng là các sản phẩm đem ra mua và bán ở đây chủ yếu là các loại cây giống: cây lấy gỗ, hoa hoặc cây ăn quả; công cụ sản xuất như: cày cuốc, quang thúng cùng nhiều vật dụng linh tinh khác. Ngoài ra cũng không thể thiếu đó là bê thui.

Bê thui, món hàng không thể thiếu trong ngày hội

Kéo dài suốt mấy cây số cách chợ khá xa là những hàng bê thui san sát nhau. Vị trí này rất thuận lợi để khách mua hàng mà không bị tắc đường. Bê được xẻ ra cả con đặt trên bàn, khách thích phần nào cũng được chiều lòng. Khách ở xa như Thanh Hoá, Nghệ An đến với Chợ Viềng ai cũng phải mua bằng được mấy lạng thịt về làm quà. Không phải vì thịt ở đây rẻ hơn nơi khác, mà vì ai cũng quan niệm màu đỏ tươi của thịt bò ở chợ sẽ mang lại may mắn cho cả năm.

Đủ mọi mặt hàng được bày bán ở chợ

Ở khu vực chợ chính thuộc xã Trung Thành, luôn bạt ngàn màu xanh của cây cảnh. Cây nhỏ, cây lớn, cây giá rẻ như thược dược 1.000đồng/cây hay cây hàng trăm triệu đồng đều có thể tìm thấy ở đây. Mua cây cảnh từ chợ Viềng lại càng thú vì mang một "nhánh xuân" từ chợ Viềng về coi như đã " rước lộc về nhà" cả năm. Một mặt hàng không phải truyền thống nhưng rất phổ biến ở chợ là đồ lưu niệm. Có khi chỉ là mấy chú robot đồ chơi, chiếc khánh đeo cổ, cái nhẫn đeo tay... toàn đồ thủ công, nhưng nó khiến chợ Viềng rực rỡ hẳn lên với những màu sắc sinh động. Hàng trăm đồ hàng được sắp trên phản hoặc có thể chỉ là một tấm bạt, một tấm áo mưa...

Chủ nhân các lều hàng hầu hết không phải là nhà buôn mà chỉ là người dân " ham vui" hoặc nhân tiện ngày hội kiếm thêm thu nhập. Các lều hàng san sát nhau, khách ghé hết vào hàng này, hàng kia mua cũng được mà chẳng mua cũng xong, miễn là đã thấu cái nét riêng của mua bán ở chợ Viềng.

Ngày trước theo lệ ở phiên chợ này, người bán không hề nói thách mà người mua cũng không mặc cả. Có lẽ đây là quan niệm tâm linh của người bán và cả người mua vì chỉ cần mua một món hàng nhỏ nào ở phiên chợ này thì cả năm đều được mọi sự tốt lành và may mắn.Chính vì thế hội chợ Viềng còn được gọi là phiên chợ "Cầu May".

Nhưng chợ Viềng bây giờ đã thay đổi rất nhiều, cả ý nghĩa lẫn các loại hàng hoá. Rất ít những người bán đồ cũ, đồ cổ thực sự, phần lớn là những mẹt hàng sành sứ, đồng thau giả cổ bày bán ở những chỗ càng tối càng tốt... Nhiều người chuẩn bị cho buổi chợ này đã phải ra tận các lò gốm Bát Tràng để đặt những mẻ lọ sứ, bát sứ giả cổ. Những chậu cây cảnh đặt san sát bên nhau trong bóng tối không hề có một khoảng không gian nào để "toả thế" của mình. Người mua phải dùng đèn pin nhỏ để soi... thế cây. Chính vậy mà nhiều người khi vác chậu cây ra khỏi chợ, đến nơi có ánh điện mới biết mình mua lầm... thế cây.

Người bán cũng chèo kéo, khách mua cũng mặc cả, thậm chí lời qua tiếng lại. Nhưng tất cả đã tạo nên sự náo nhiệt rất chợ Viềng, cái náo nhiệt mà người ở gần đã quen, người ở xa phải nhớ.