Hiền Quan là một vùng đất cổ, có lịch sử tồn tại và phát triển rất lâu đời. Với tên cổ xưa là làng Song Quan, nằm ở phía Bắc huyện Tam Nông, cách thị xã Phú Thọ 4km về phía Nam bên hữu ngạn sông Hồng. Vùng đất này ngay từ đầu đã gắn bó với nhiều cuộc đấu tranh nổi dậy chống lại quân nhà Hán xâm lăng mà những gì còn lại cho đến ngày nay là những lễ hội với những nghi thức tưởng nhớ các vị anh hùng khi xưa. Lễ hội đánh phết Hiền Quang cũng là một trong số những lễ hội đó nhằm tưởng nhớ vị nữ tướng Thiều Hoa của Hai Bà Trưng.

Đánh Phết là hình thức cầm một chiếc gậy mà đánh vào quả cầu để đưa cầu đi, đòi hỏi sức mạnh tập thể và tinh thần đồng đội. Những người chơi Phết chia làm hai phe, số người tham gia không hạn chế. Trên bãi Phết, mỗi đầu bãi có một cái hố tròn đứng ngập đến đầu gối. Giữa bãi cũng có một số hố nông làm vị trí để đặt quả cầu. Quả cầu hay quả Phết làm bằng gỗ mít, gỗ xoan hay củ tre to bằng quả bóng da ngày nay. Các đấu thủ mỗi người cầm một cái gậy tre dài bằng chiếc đòn gánh, gốc đẽo vát hình thìa, gọi là cây gậy Phết. Khi chơi, người ta lấy gậy đó mà đưa cầu, bên nào dành được cầu đánh cho vào cái hố bên mình là được. Chơi Phết như thế gọi là "Phết bộ", hình thức phổ biến nhất ở các hội làng Phú Thọ. Ngoài Phết bộ còn có Phết cưỡi ngựa nhưng mỗi địa phương lại có tục lệ và hình thức chơi Phết khác nhau.

Quả phết được thả xuống hố chuẩn bị xuất quân

Xã Trương Xá (huyện Cẩm Khê) đánh quả Phết bằng gỗ, hố đặt Phết được gọi là "cối". Các phe đấu giành nhau đưa quả cầu về địa phận mình. Họ tin rằng giáp nào giành được Phết là năm đó làm ăn phát đạt.

Xã Hiền Quan (huyện Tam Thanh) có hội Phết lớn vào ngày 13 tháng giêng âm lịch. Phết ở đây được tổ chức chơi ba ván gọi là ba bàn với lệ khá nghiêm ngặt là lúc nào cũng giữ cho Phết sệt đất. Quả Phết xã này bằng gỗ sơn son thếp vàng. Xong một bàn Phết, các đấu thủ chạy vòng vèo trên bãi vài vòng rồi nghỉ trước khi vào bàn Phết sau. Có lẽ đó là cách vận động cho giãn xương cốt, cho thân thể thoải mái hơn trước khi vào một ván Phết mới.

Mọi người cùng tranh nhau quả phết, giành lấy may mắn cả năm

Hội Phết Sơn Vi cũng là một hội lớn của huyện Lâm Thao. Quả Phết to như cái ấm ủ lại bằng gỗ lim nên rất nặng. Giữa bãi đào một cái hố sâu ngập đầu người, đường kính 1,5m. Chủ tế đọc bài giáo Phết rồi thả quả cầu xuống hố. Dưới hố có hai người của hai phe trực sẵn đón cầu. Khi họ mang cầu nhảy lên miệng hố là hai bên đấu thủ xông vào tranh cướp. Điều khác các nơi khác là Sơn Vi vừa cướp cầu bằng tay vừa đánh cầu bằng gậy, nhưng cướp tay nhiều hơn. Ngày thứ nhất, mồng một Tết, chơi một bàn cầu; mồng hai chơi hai bàn cầu; mồng ba chơi hai bàn cầu rồi kết thúc bằng bàn Phết. Lệ chơi ở đây cứ phe nào đưa cầu về địa phận thôn mình là được. Theo truyền thuyết, Phết Sơn Vi là hình thức luyện quân trước khi cất quân đánh Thục Chúa của Tản Viên và Mộc Sanh, một nhân vật huyền thoại của địa phương.

Như thành lệ, hàng năm vào đúng ngày 11 tháng chạp âm lịch, dù là ngày thường hay mưa gió rét người làng kẻ Gáp (xã Tứ Xã - Phong Châu, Phú Thọ) cũng đều mang nơm, mang dập, thuyền lưới ra gò Đồng Đậu mở hội đánh cá thờ trình thánh. Sản phẩm thu được là những chú cá béo tốt sẽ được dâng lên tế thần.

Khi tiếng chuông chùa Tổng đổ xong ba hồi âm vang báo hiệu, ông chủ tế hô lớn: "Dân làng ta xuống đánh cá thôi!". Mọi người ùa xuống láng (ngôn ngữ địa phương của hồ, đầm) đánh cá. Số người đổ xuống mỗi lúc một đông, nước dềnh lên có khi tới thắt lưng. Không khí đánh bắt cá huyên náo, vui vẻ. Người trên bờ, kẻ dưới nước đều hò reo. Người xua cá, người đập cá, tạo nên không khí ngày hội thật tưng bừng, náo nhiệt. Ai cũng mong đánh được con cá thật to để được chọn làm cá trình thánh. Hội đánh cá kéo dài khoảng hai canh (bốn giờ đồng hồ). Chuông chùa Tổng lại gióng giã ba hồi thu quân. Tất cả "đoàn quân đánh cá" hối hả kéo nhau trở lại gò Đồng Đậu. Mọi người đều bày cá bắt được ra cho làng chọn lấy hai con cá chép to nhất, béo nhất. Một con được mổ ngay, nướng chín để sáng hôm sau (12 tháng chạp) tế thần. Còn một con lấy bẹ chuối ép lại, ngoài đắp đất, vùi trấu cho chín nục, dùng cho tiệc cầu xuân ngày mồng 10 tháng Giêng.

Ai cũng thấy vui vì tự thấy trong thành quả chung ấy có phần mình, chắc chắn cả bản năm nay sẽ giàu có, "ló" (lúa) nhiều, thịt lắm. Tất cả loại vừa và nhỏ đều chia cho mọi người mang về nhà làm cỗ cúng gia tiên, đây là quà đầu xuân của bản làng cho lấy may.

Phú Thọ có ba điểm chọi trâu được tổ chức hàng năm như: Hoàng Cương, Phù Ninh, Chu Hóa nhưng lớn nhất là hội chọi trâu Phù Ninh.

Lễ hội chọi trâu ở xã phù Ninh là một lễ hội cổ xưa nhất mang đậm nét văn hóa dân gian của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước với tín ngưỡng gắn biểu tượng con trâu và tục sát sinh vật thiêng để hiến tế thần linh cầu cho "mưa thuận, gió hòa", cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu. Theo truyền thuyết dân gian, các tướng của Vua Hùng đi săn qua đây thấy hai con hổ đánh nhau phá hoại dân làng. Vua cho quân lính bao vây bắt hổ và làm thịt tại chỗ. Vì thế sau này để tưởng nhớ công ơn vị vua Hùng đã giết hổ bảo vệ sự bình an cho dân làng, nhân dân có tục lệ tổ chức chọi trâu hiến lễ tạ ơn.

Theo lệ vào ngày tết Đoan Ngọ mùng 5 tháng 5 âm lịch, bốn thôn xã mỗi thôn đưa một trâu cà (trâu có lông đen tuyền và chưa bị hoạn) đến điểm mở hội gọi là chợ Hàm Rồng. Bãi chọi trâu rộng khoảng 100 m2 có rào cọc xung quanh. Trâu được tắm rửa sạch sẽ và trước khi vào chọi mỗi con được uống nửa lít rượu để trâu say, hăng máu sẽ chọi khoẻ. Hai con thua sẽ mổ thịt ngay hôm đó để hiến tế. Lễ tế diễn ra vào ban đêm nên được gọi là tế âm và thịt phải là thịt còn sống. Hai con thắng cuộc sẽ được giữ lại nuôi cho đến ngày diễn ra trận chung kết mồng 10 tháng 10 Khi đã tan cuộc, dù trâu thắng hay thua đều được đem mổ để tế thần và làm cỗ khao dân.

Xã Phù Ninh nằm ở trung tâm của Bộ Văn Lang thời Vua Hùng dựng nước. Do vậy nhiều trò diễn trong lễ hội làng ở Phù Ninh đều phản ánh lịch sử thời dựng nước của cư dân nông nghiệp vùng đất Tổ. Ngày đó Phù Ninh cũng có tục làm cỗ phố, thịt trâu được bày trên lá hò, lá ngõa hay lá chuối đặt vào trong đĩa (đĩa được rút bằng nan tre, như cái rế) cỗ được bầy "Cửu trùng thất diệp" (9 tầng 7 lá) đặt trên một mô đất vuông bằng phẳng để tế bạch địa ngay trên bãi Hàm Rồng. Tế xong cả làng tập trung ăn uống ngay trên bãi đất này; ăn bốc bằng tay, uống rượu chung bằng duộc, gáo nước hoặc bằng bát; thịt trâu chấm muối trắng. Đó là những sinh hoạt văn hóa, xuất phát từ thực tiễn cuộc sống hàng ngày của người dân vùng trung du, miền núi.